استان فارس به مرکزیت شهر شیراز، یکی از استانهای ایران است که در بخش جنوب کشور واقع شده است. آب و هوای استان فارس در نقاط مختلف این استان به سه گونه کوهستانی، معتدل و گرم تقسیم میشود به نحوی که در شمال سردسیر، در نواحی مرکزی زمستان ها معتدل وبارانی و تابستانها گرم و خشک، و در جنوب و جنوب شرقی زمستانها معتدل وبارانی و تابستانها بسیار گرم است. این استان با مساحتی در حدود ۱۲۲٬۶۰۸ کیلومتر مربع، چهارمین استان بزرگ و با جمعیتی معادل ۴٬۸۵۱٬۲۷۴ نفر، طبق برآورد جمعیتی سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، چهارمین استان پرجمعیت ایران بهشمار میرود. منابع مهم اقتصاد این استان بر پایه کشاورزی و دامداری، شهرکهای مختلف صنعتی، پالایشگاهها، صنایع پتروشیمی و نیروگاههای مختلف بنا شدهاست. استان فارس با وجود جاذبههای متعدد فرهنگی، تاریخی، طبیعی و مذهبی، یکی از مراکز مهم گردشگری ایران است. ویژگی هاي خاص این استان باعث شده تا بر طبق آخرین آمار طی 5 سال گذشته در حدود 75 هزار نفر به فارس مهاجرت کنند. از طرف دیگر در حدود 100 هزار نفر نیز از اهالی استان فارس به مناطق دیگر مهاجرت کرده اند. در حال حاضر بخش قابل توجهی از نیروي کار مستقر در عسلویه را جوانان استان فارس تشکیل می دهند. نرخ بیکاري استان فارس در چند سال اخیر از نرخ بیکاري کل کشور بالاتر بوده و البته رکود اقتصادي نیز بر مشکل بیکاري استان دامن زده است.
مزیت های استان فارس با در نظرگرفتن شرایط و اوضاع اقلیمی و جغرافیایی در 3 بخش صنعت و معدن، کشاورزی و خدمات به شرح زیر می باشد:
چکیده اطلاعات بخش هاي اقتصادي استان فارس:
این استان با داشتن حدود یک میلیون و دویست هزار هکتار سطح زیر کشت، رتبه سوم از نظر سطح زیر کشت را در کل کشور دارد. دراستان فارس 11,295,911 هکتار اراضی قابل کشت وجود دارد که از این میزان 1,375,988 هکتار معادل 12.2 درصد زیر کشت محصولات زراعی وباغی رفته و مابقی به دلیل عدم تأمین آب بدون استفاده است. فارس با تولید 2831299/51 تن محصولات باغی (رتبه اول کشور) و6512477هزار تن محصولات زراعی (رتبه دوم کشور) و 998 هزار تن محصولات دامی (رتبه اول کشور)، جمعاً 764/13 هزار تن محصولات کشاورزي، سهم 17 درصدي از تولیدات کشاورزي کشور را دارد. ضرورت جذب سرمایه گذاري در ایجاد صنایع تبدیلی غذایی با عنایت به ارزش افزوده بالا و مدیریت بهینه کشت و صنعت و طرحهاي گلخانهاي از اولویتهاي این بخش است. پرورش انواع حیوانات وپرندگانی که در زیستگاههاي طبیعی استان زندگی کردهاند از جمله قابلیتهاي سرمایهگذاري استان است. فعالیت بیش از 4600 واحد صنعتی کوچک، متوسط و بزرگ در استان با سرمایهگذاري 35213 میلیارد ریال و اشتغال 92038 نفري بیانگرجایگاه ویژه استان در صنعت این مرز و بوم است. همچنین 494 معدن فعال با سرمایه گذاري 4248000 میلیون ریال و اشتغال 7035 نفر در حال بهرهبرداري در استان فعالیت مینمایند. منطقه ویژه اقتصادي شیراز به وسعت 1000 هکتار فعال است و همچنین مناطق ویژه اقتصادي کازرون، لار و فسا مصوب گردیده، وجود 66 شهرك و ناحیه صنعتی در نقاط مختلف استان، وجود منطقه ویژه انرژي بر لامرد (استان فارس) و پارسیان (استان هرمزگان) جهت استقرار صنایع بزرگ و غیره از جمله فرصتهاي آتی استان فارس خواهد بود.
فعالیت مهم دیگر استان فارس، در زمینه خدمات و تجارت است از مزیت هاي استان در بخش خدمات، گسترش خدمات فنی مهندسی در منطقه مرکزي و صنعتی استان (شامل شیراز و مرودشت و کازرون) و در نقاط جنوبی استان به ویژه در لامرد به سبب نزدیکی به منطقه عسلویه است. از دیگر زیر بخش هاي حوزه خدمات در استان فارس می توان به خدمات آموزشی (با پراکندگی در تمام استان)، خدمات فناوري اطلاعات (به ویژه در شهر شیراز) و خدمات حمل و نقل (در حاشیه مسیرهاي ترانزیتی استان) اشاره نمود.
شناسایی و تحلیل سیستم هاي اقتصادي و اجتماعی استان فارس:
پهناوري، وسعت و تنوع منابع استان فارس موجب شکلگیري تنوع گسترده اي از کسب وکارها در هر سه حوزه کشاورزي، صنعت وخدمات شده است. سهم بخش کشاورزي در اشتغال استان 21.5 درصد سهم بخش صنعت 30.5 درصد و سهم بخش خدمات و گردشگري48 درصد می باشد. بنا بر تحلیل هاي مبتنی بر دینامیک اشتغال استان، می توان اقتصاد شکل گرفته در استان را به سه منطقه کسب وکاري تقسیم نمود. این مناطق عبارتند از:
1- منطقه یک استان با محوریت کشاورزي شامل شهرستانهاي شیراز، آباده، ارسنجان، استهبان،فسا،فیروزآباد، کازرون، مرودشت، جهرم، سروستان، خرامه، داراب. شهرستانهاي این منطقه با دراختیار داشتن بیشترین امکانات در حوزه کشاورزي، شرایط مطلوبتري نسبت به سایر شهرستانها دارند. علاوه بر کشاورزي، فعالیت هاي صنعت ساخت، حمل و نقل و انبارداري و ارتباطات، استخراج معدن، ساختمان، هتل و رستوران، واسطهگري مالی و آموزش نیز در این شهرستانها از مزیت رقابتی برخوردارند. احداث دو سد درودزن وسیوند، وجود اراضی حاصلخیز و گسترش شبکه آبیاري مدرن در بخش وسیعی از این منطقه باعث می شود که بخش کشاورزي همچنان از اولویت بالایی برخوردار باشد.
2- منطقه دو استان با محوریت صنعت و معدن شامل شهرستان هاي اقلید، بوانات، شیراز، پاسارگاد، جهرم، خرم بید، زرین دشت، داراب، فراشبند، نیریز. در حوزه معدن، این منطقه در استخراج خاك نسوز و صنعتی رتبه اول در کشور و دراستخراج سنگ تزئینی رتبه دوم کشور را دارا بوده و تولید 20 درصد ازسنگ هاي تزئینی ایران در این منطقه تمرکز دارد. مرمریت و سنگ چینی 15 درصد کل میزان استخراج سنگ تزئینی استان را به خود اختصاص می دهد. حدود 490 معدن در حال بهره برداري فعالیت می نمایند که این معدن ها ذخیره اي معادل 2317 میلیون تن را دارا می باشد که جایگاه دوم کشور ازاین حیث را دارا است و سالانه بیش از 43 میلیون تن مواد معدنی از آنها استخراج می گردد. سیستم حمل ونقل زمینی و کامیون داري نیز قبل از این معادن شکل یافته است و با توجه به گسترش فعالیت هاي معدنی، گسترش یافته اند.از سوي دیگر طی سالیان گذشته یکی از عواملی که موجب رونق صنایع متنوع در این منطقه شده عمدتاً مساله کم آبی بوده و مسئولان و کارشناسان مربوطه به دنبال جذب سرمایه گذارانی در حوزه کسب وکارهاي صنعتی با آببري حداقلی بودهاند. در حوزه صنعت بیش از 4190 واحد صنعتی کوچک، متوسط و بزرگ با اشتغال 92038 نفر در حال فعالیت میباشند. ترکیب صنعتی این منطقه، صنایع غذایی، صنایع الکترونیکی، شیمیایی، فرآوري محصولات معدنی است. وجود منبع غنی گازي در جنوب استان فارس و نیز نزدیکی به منطقه پارس جنوبی و عسلویه یکی از منابع مهم گاز و میعانات گازي و صنایع پایین دستی نفت، گاز و پتروشیمی و همچنین وجود میادین نفتی سروستان، سعادت آباد و خشت و کنارتخته، فارس را به یکی از مناطق مهم کشور درصنایع نفت و گاز تبدیل کرده است. علاوه بر آن فعالیت شرکت پتروشیمی شیراز به عنوان نخستین پتروشیمی کشور و نیز پالایشگاه شیراز و تعداد زیادي از صنایع شیمیایی، فارس را به قطب مهم صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی تبدیل کرده است.
3- منطقه سه استان با محوریت گردشگري و خدمات شامل شهرستان هاي سپیدان، شیراز، پاسارگاد، مرودشت، رستم، کوار، ممسنی، خنج، قیر و کارزین، لارستان، لامرد، گراش، مهر. کسب و کار غالب در منطقه سه استان فارس، گردشگري و خدمات متنوع آموزشی، فناوري اطلاعات، خدمات حمل ونقل و خدمات فنی مهندسی میباشد. بیش از 3000 اثر گردشگري در این منطقه وجود دارد و افراد در این منطقه در کلیه مراحل گردشگري مشتمل بر تبلیغات، پذیرش، راهنمایی، اسکان، مسافرت و ... مشغول به فعالیت می باشند. با توجه به موقعیت ترانزیتی استان فارس، توسعه اقامتگاه هاي بین راهی و توسعه امکانات رفاهی در مناطق گردشگري، ارزش افزوده زیادي از ارائه خدمات گردشگري نصیب استان خواهد شد. علاوه بر این 117 رشته از صنایع دستی کشور با حضور 200 هزار صنعتگر از پتانسیلهاي بالاي این منطقه در حوزه صنایع دستی است. در بخش جنوبی استان فارس، چندین مسیر ترانزیتی از مبدا عسلویه، اسکله بوشهر، اسکله بندرلنگه و اسکله شهید رجایی بندرعباس به سمت مرکز کشور وجود دارد که سبب شده در این مسیرهاي ترانزیتی، کسب وکارهاي مربوط به خدمات حمل ونقل گسترش یابند. از طرف دیگر در این مسیرها رستوران و مراکز رفاهی و مغازه هاي خرده فروشی به گردشگران عبوري، خدمت ارائه می کنند. از آنجایی که برخی از اهالی این منطقه که در گذشته براي کسب درآمد و اشتغال به شهرهاي جنوبی کشور و یا کشورهاي حوزه خلیج فارس مهاجرت کرده اند، بازگشت دائمی یا فصلی به این منطقه دارند و این افراد اغلب داراي سرمایه هستند، به مشاغل واسطه گري و ساخت وساز املاك و خدمات حوزه مصرف رونق بخشیده اند.
اولویت سرمایه گذاری صنعتی در بخش صنایع کوچک تبدیلی در استان
1- كشتارگاه صنعتی دام و تبدیل ضایعات کشتارگاهی
2- عمل آوری ، بسته بندی و انجماد انواع ماهی و میگو
3- بسته بندی و فرآوری تخم مرغ
4- تولید غذاهای آماده از گوشت قرمز، مرغ وآبزيان
5- تولید غذاهای آماده برای کودک و شیرخشک
6- قطعه بندی و بسته بندی و انجماد گوشت مرغ و دام
7-خوراک آبزیان و حیوانات خانگی
8- تولید انواع پنیر به ویژه پنیر های سخت
9- تولید و بسته بندی اسانس و عرقیات گیاهی و فرآوری گیاهان داروئی
10- درجه بندی و بسته بندی و فرآوری انواع سبزی ، صیفی و محصولات گلخانه ای و میوه جات
11- احداث سردخانه کنترل اتمسفریک و زیر صفر C.A
12- فرآوری خرما
13- کنسرو حبوبات و ذرت شیرین
14- فرآوری و بسته بندی غلات
15-بسته بندی و فرآوری کنجد
16- انبار سرد نگهداری محصولات کشاورزی
17- فرآوری پیاز و سیب زمینی (فرنچ فرایز و اسنک و ....)
18- فرآوری و بسته بندی عسل
19- فرآوری زیتون ( شور و پرورده)
20-فرآوری آلوئه ورا
21- در خصوص کود زیستی ( بیولوژیک ) استعلام و هماهنگی با دفتر امور صنایع کشاورزی ضروری می باشد.
22- در خصوص کود های آلی ( بجز ورمی کمپوست )بر اساس نیاز استان و با در نظر گرفتن واحدهای در دست احداث و میزان مواد اولیه در استان جزء اولویت ها است.
23-طرح های صنایع تبدیلی در مناطق ویژه اقتصادی با تاکید بر صادرات ( در صورت فعال بودن منطقه ویژه شیراز)
24- طرح های صنایع تبدیلی در شهرستان هایی که بیش از 60% پیشرفت فیزیکی دارند.
25- توسعه و تکمیل زنجیره های تولید صنعت طیور با هماهنگی کارگروه زنجیره مذکور
رشته | اشتغال مستقیم (نفر) | اشتغال غیرمستقیم (نفر) |
صنایع و هنرهاي دستی و گردشگري | 6500 | 5500 |
فناوري اطلاعات | 3000 | 3000 |
خدمات فنی مهندسی | 4000 | 1000 |
تولید و فرآوري زیتون | 1000 | 500 |
خدمات کشاورزي | 900 | 600 |
پرورش و فرآوري طیور | 900 | 100 |
تولید فرآورده هاي لبنی | 700 | 300 |
تولید و فرآوري پسته | 800 | 200 |
تولید و فرآوري سنگ هاي تزئینی | 1000 | 500 |
تولید و فرآوري گیاهان دارویی | 350 | 150 |
در تحقیقات انجام شده توسط مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی استان فارس در بین 31 استان کشور با عدد شاخص 5/99 دارای رتبه 14ام امنیت سرمایه گذاری می باشد که این شاخص بر اساس 7 شاخص ثبات اقتصادی کلان، فرهنگ وفای به عهد و صداقت و درستی، تضمین حقوق مالکیت، شفافیت و سلامت اداری، عملکرد دولت، ثبات و پیش بینی پذیری مقررات و رویه های اجرایی و مصونیت جان و مال شهروندان از تعرض تعیین شده که هر کدام دارای مولفه های آماری و پیمایشی مربوط به خود هستند.
رتبه تضمین حقوق مالکیت برای این استان 13 است و در شفافیت و سلامت اداری رتبه 10 م را دارد. رتبه این استان برای ثبات اقتصادی 21 است و در وفای به عهد رتبه 16 ام را دارد.
شاخص عملکرد دولت در این استان عدد 40 / 6 است که دربین 31 استان رتبه 6 را به خود اختصاص داده است.
رتبه 16م میزان مصونیت جان و مال شهروندان در ایران به این استان اختصاص دارد.