استان کرمانشاه جزء نواحی کوهستانی کشور به شمار می آید که بین فلات ایران و جلگه بین النهرین واقع شده است. همچنین این استان در قسمت شمال غربی کوه زاگرس قرار گرفته که همین باعث شده سراسر منطقه تحت پوشش قله ها و ارتفاعات این رشته کوه قرار گیرد.م ی توان چهار نوع اقلیم متفاوت را برای استان بیان کرد که عبارتند از: زمستان ملایم و تابستان گرم و خشک در شهرستان هایی چون قصر شیرین، سرپل ذهاب و دهستان ازگله. زمستان سرد و تابستان خنک در پاوه، جوانرود و کرند. اقلیم نیمه خشک و استپی خنک در شهرستان هایی مانند: سنقر و دهستان پشت دربند. آب و هوای نیمه خشک و استپی گرم در کنگاور، صحنه و هرسین. وجود منابع خاک حاصلخیز و اقلیم های گرم، سرد و معتدل استان کرمانشاه امکان کاشت اکثر محصولات کشاورزی و شرایط مناسب دامپروری را فراهم کرده و این استان را در زمره تولید کنندگان عمده محصولات کشاورزی و دامی قرار داده است. در سال های اخیر با سرمایه گذاری های صورت گرفته، استان شاهد رشد و توسعه در پخش صنعت بوده است به گونه ای که رتبه صنعتی استان از 22 به 18 در کشور بهبود یافته است . موقعیت مناسب جغرافیایی استان، زیر ساخت های مناسب صنعتی، کمتر توسعه یافتگی استان های منطقه غرب کشور و استان های شرق عراق ، استقرار واحدهای بزرگ صنعتی را کاملاً توجیه پذیر نموده است به گونه ای که در سال های اخیر واحدهای عمده صنعتی متعددی در استان ایجاد شده اند. از مهمترین واحدهای صنعتی در استان می توان به صنایع پتروشیمی کرمانشاه، پتروشیمی بیستون، مجتمع صنایع نازگل، شرکت چینی کرد، سیمان غرب و سامان، شرکت کاشی کرد، شرکت روژین تاک و ... اشاره کرد. استان کرمانشاه بالغ بر1698331 نفر جمعیت در سن کار دارد.
مزیت های استان کرمانشاه با در نظرگرفتن شرایط و اوضاع اقلیمی و جغرافیایی در 3 بخش صنعت و معدن، کشاورزی و خدمات به شرح زیر می باشد:
چکیده اطلاعات بخش هاي اقتصادي استان کرمانشاه:
استان کرمانشاه علاوه بر بهره مندي از پتانسیل هاي طبیعی قابل توجه (شکل زیر)، داراي منابع انسانی جوان وتحصیلکرده نیز می باشد و به همین دلیل قابلیت هاي بالقوه و در مواردي بالفعل در حوزه هاي مختلف خدمات درمانی و سلامتی، تجارت معطوف به مرز،پرورشآبزیان ,دامداري، پرورش طیور، خدمات شهري و کسب وکار و نیز برخی صنایع دستی در استان مشهود است.
کشاورزي:
استان کرمانشاه با داشتن 703023 هکتار سطح زیر کشت محصولات زراعی در سال زراعی 92-1391 معادل 5/78 درصد کل سطح کشور رتبه ي پنجم را دارا است. این استان با 594306 هکتار،6/69 درصد سطح برداشت شده غلات کشور را به خود اختصاص داده واز این نظر رتبه ي سه کشور را دارد. اما با تولید 959197 تن محصول، رتبه چهارم کشور را از نظر میزان تولید دارد. این استان با تولید 43511 تن حبوبات (معادل 8/62 درصد تولید کشور) رتبه ي پنجم کشور را دارد. این درحالی است که رتبه ي سطح کشت این گروه در استان کرمانشاه 4 است. سطح زیر کشت حبوبات در استان کرمانشاه 87928 هکتار معادل 11/42درصد کل کشور است.
معدن:
استان کرمانشاه در شمال غربی سلسله جبال زاگرس واقع شده و از سه نوع زمین متمایز از یگدیگر، شامل زاگرس چین خورده، بلندي زاگرس و زون سنندج سیرجان تشکیل شده است. در حال حاضر 212 فقره معدن در استان وجود دارد که از این تعداد 40 فقره به دلیل معارضین محلی و منابع طبیعی تعطیل شده است.
صنعت و خدمات:
با توجه به حجم عظیم منابع موجود و ویژگی هاي خاص صنعتی در استان، صنعت کرمانشاه می تواند از مهم ترین محرك هاي توسعه استان باشد. از مهم ترین صنایع موجود در استان می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- صنایع کاشی و سرامیک
- صنایع مواد غذایی و آشامیدنی
- ساخت مواد شیمیایی و محصولات شیمیایی
به لحاظ توزیع جغرافیایی، بیشترین تعداد واحدهاي صنعتی استان در شهرستان هاي کرمانشاه، هرسین و اسلام آبادغرب قرار گرفته اند.
خدمات:
بخش خدمات نیز به عنوان یکی از بخش هاي مهم اقتصادي کرمانشاه، بنا به ویژگی هاي خاص استان داراي پتانسیل هاي متفاوتی می باشد. با تکیه بر این ویژگی ها، از عمده خدمات موجود در سطح استان می توان به خدمات ساختمان، بازرگانی و خدمات گردشگري ودرمانی اشاره نمود. استان کرمانشاه با دارا بودن آثاري تاریخی پرقدمت، زمینه هاي لازم براي سرمایه گذاري در امر گردشگري و جهانگردي را داراست. در سال 1393 تعداد بازدیدکنندگان بناهاي تاریخی تحت پوشش سازمان میراث فرهنگی و گردشگري بیش از 3 میلیون نفر بوده که نسبت به سال گذشته 25/3 درصد افزایش داشته است. مراکز گردشگري استان در چهار دسته زیر تقسیم بندي می شوند.
الف- تاریخی (کتیبه ي بیستون، تاق بستان، مسجد عمادالدوله، نیایشگاه آناهیتا)
ب- طبیعی (ریجاب، سراب روانسر، آبشار پیران، سراب نیلوفر، غار پراو، غار قوري فلعه)
ج- اماکن مذهبی (تکیه ي بیگلربیگی، تکیه ي معاون الملک)
د- مسیر راه کربلا
خدمات تجارت مرزي:
استان کرمانشاه به واسطه موقعیت جغرافیایی و هم مرز بودن با عراق و اقلیم کردستان، داراي موقعیت بسیار مناسب براي تجارت وصادرات است. این استان از سالهاي 1390 تاکنون در وضعیت اعمال تحریم ها و در شرایط اقتصاد مقاومتی سهم بسیار زیادي در رونق اقتصادي کشور و مقوله صادرات به خود اختصاص داده، به طوري که حدود 8 درصد از صادرات غیرنفتی کشور و 50 درصد صادرات به کشور عراق از طریق مرزهاي این استان و عمدتاً از مرز قصرشیرین بوده است. بازارچه هاي مرزي استان کرمانشاه موجب فعال شدن بخش تولید، اشتغال زایی، ارزآوري، تجارت، صادرات و پویایی اقتصادي شده و توجه هر چه بیشتر به این موضوع و توسعه زیرساخت ها وبه کارگیري روش هاي علمی، منفعت ملی بیشتري به دنبال خواهد داشت. در حال حاضر به دلیل عدم توسعه یافتگی در زیرساخت هاي مدیریت اقتصاد مرزي و همچنین وجود فرایندهاي غیررسمی در مدیریت آن موجب شده است تا بخش قابل توجهی از اقتصاد شکل گرفته در آن به صورت غیررسمی و انحصاري و به نفع استانهای دیگر و نه استان کرمانشاه صورت پذیرد. به طوری که می توان تصور نمود با فراهم کردن زیرساخت هاي مناسب، استفاده از شیوه هاي مدیریت علمی، اتخاذ روش هاي اقتصادي کارشناسی شده، ورود افراد توانمند به عرصه صادرات و افزایش کیفیت تولیدات داخلی استان بتوان میزان صادرات کشور از مرزهاي استان کرمانشاه را به چند برابر افزایش داد که در اینصورت منفعت هاي زیادي در سطح ملی حاصل خواهد شد.
شناسایی و تحلیل سیستم هاي اقتصادي و اجتماعی استان کرمانشاه:
تفاوت موقعیت نسبی شهرستان هاي استان از نظر برخورداري از امکانات و منابع تولید و بازرگانی، تحول تاریخی بخش هاي اقتصادي وتحولات جمعیتی در استان موجب تفاوت در ساختار بخشی و رشته فعالیتی نظام فعالیت ها درنواحی مختلف استان شده است. با توجه به انواع کسب وکارهاي موجود در استان و پیشینه تاریخی پیدایش و گسترش آن ها، سه نوع منطقه اقتصادي در استان شکل گرفته است. این مناطق عبارت اند از:
1. منطقه اول: بخش میانی کشیده شده از شرق تا غرب استان به صورت یک منطقه با بیشترین پوشش جغرافیایی و داراي هم پوشانی در فعالیت شامل شهرستان هاي کنگاور، سنقر، صحنه، کرمانشاه، روانسر، دالاهو، سرپل ذهاب با محوریت فعالیت هاي زیر بخش کشاورزي شامل زراعت، باغداري، دام و طیور و شهرستان هاي پاوه، دالاهو و قصرشیرین صرفاً با محوریت تولیدات شیلاتی و آبزي پروري
2. منطقه دوم: بخش مرز غربی استان و مرکز استان به صورت یک منطقه دو پاره با محوریت مرز و خدمات تجارت وارداتی وصادراتی، عمده فروشی و خرده فروشی شامل شهرستان هاي کرمانشاه، جوانرود، پاوه، ثلاث باباجانی و قصرشیرین
3. منطقه سوم: بخش جنوبی و میانی استان شامل شامل شهرستان هاي هرسین، کرمانشاه، روانسر، اسلام آباد غرب و گیلانغرب با محوریت فعالیتهاي مربوط به بخش هاي صنعتی و معدنی
منطقه اول:
در میان ارتفاعات گسترده استان کرمانشاه، دشت ها ازدیرباز محل استقرار جمعیت و فعالیت هاي زراعی و دامی بوده که تقریباً در کل سطح استان پراکنده شده اند. دشت هاي هموار کنگاور، صحنه، سنقر، چمچمال صحنه وبیستون، کرمانشاه، ماهیدشت، سنجابی، میان دربند، میان راهان، پشت دربند، سنقر و کلیایی، حسن آباد روانسر، دشت ذهاب و دیره از مهم ترین مراکز جمعیتی وفعالیت هاي کشاورزي می باشند. در این منطقه به دلیل وجود مراتع قابل توجه و آبهای جاري و چشمه هاي بزرگ، دامداري و تولید انواع آبزیان از رونق خوبی برخوردار می باشد. البته با توجه به افزایش تقاضاي گوشت سفید در استان و کشور، پرورش طیور نیز در این منطقه گسترش یافته است. با توجه به فصلی بودن اکثر این فعالیت ها در منطقه، تولید صنایع دستی درشهرستان هاي هرسین و سنقر با محوریت گلیم، فرش و بافته هاي داري، پاوه و جوانرود با محوریت گیوه، صحنه و دالاهو با محوریت تولید محصولات چوبی و تولید انواع ساز و چاقو نیز رونق یافته است. تولید صنایع دستی لوکس و حتی داراي برند در شهرستان کرمانشاه نیز می تواند به عنوان یک رشته قابل توجه و قابل حمایت مورد توجه قرار گیرد.عمده محصولات زراعی این منطقه گندم، جو و نخود (بیش از 70 درصد اراضی به صورت دیم) و علوفه، سیب زمینی، پیاز، گوجه فرنگی، ذرت و سایر سبزیجات و صیفی جات است. از دیرباز، سنقر مرکز مهم تولید و مبادله قالی، هرسین مرکز تولید و مبادله گلیم و پاوه مرکز تولید گیوه به شمار می رود.
گاوداري هاي صنعتی بزرگ، متوسط و کوچک اصلی ترین مواد اولیه صنعت شیر استان را تأمین مینماید. این در حالی است که به صورت سنتی توسط خانوارهاي روستایی و عشایري گاوهاي بومی به منظور تولیدات لبنی و گوشتی نگهداري می شوند و محصولات آنها توسط ایستگاه ها و دلالان محلی و سیار جمعآوري شیر تجمیع شده و به بازارهاي مصرف این محصولات عرضه میگردند. همچنین کارگاه هاي محلی فرآوري اولیه شیر به منظور تولیدات معمولی شیر تازه، ماست و دوغ در نقاط مختلف شهري این منطقه به طور فعال مشاهده می شود. روغن کرمانشاهی نیز به عنوان یکی از برندهاي تاریخی منطقه نشان از رونق تاریخی صنعت دامداري و لبنیات در این منطقه دارد.در این منطقه رشته فعالیت حمل ونقل، نقش تسهیل کننده و ارائه دهنده خدمات پشتیبان را براي دو رشته عمده زراعت و دامداري ایفا می کند.
منطقه دوم:
بخش غربی و مرکزي استان به صورت یک منطقه دو پاره با محوریت مرز و خدمات تجارت بین المللی،عمده فروشی و خرده فروشی شامل شهرستان هاي جوانرود، پاوه، ثلاث باباجانی و قصرشیرین است.همواره در طول تاریخ، قرابت فرهنگی، زبانی و در بعضی موارد خانوادگی با کردستان عراق، نقش قابل توجهی در تبادلات بازرگانی و اقتصاد استان داشته است. تبادلات مرزي این منطقه به دو صورت اتفاق می افتد. نوع اول محل مبادلات کالا بوده و در نوع دوم محل رفت و آمد زوار کربلا می باشد. در ابتدا بیشتر کالاهاي باغی و زراعی و محصولات ساده پلاستیکی و مواد غذایی کنسرو شده و رب گوجه از این مرزها به عراق صادر میشد و پس از شروع دوران بازسازي مصالح ساختمانی و سیمان و کاشی و سرامیک و فولاد و آهن آلات در کنار محصولات دیگر به اقلام صادراتی استان به عراق افزوده شد. در مقابل از کشور عراق چه به صورت قاچاق و چه به صورت رسمی محصولات و لوازم خانگی الکترونیکی، لوازم آرایشی و بهداشتی، پارچه و پوشاك وارد میگردد. شهر جوانرود به عنوان مرکز اصلی تجارت چمدانی استان از سال 1380 به بعد هویت جدیدي در این زمینه پیدا کرد و با تاسیس بازارچه عرضه محصولات وارداتی و ارزان مورد توجه گردشگران داخلی قرار گرفت. شهر قصرشیرین نیز با توجه به تردد زوار محل اصلی استقراربیش از 20 هتل و زائرسرا شده است. احداث هتل و پاساژهاي تجاري جدید در پاوه، احداث پاساژهاي تجاري جدید در جوانرود و نیز هتل و رستوران هاي فراوان در قصرشیرین در کنار استقرار واحدهاي گمرکی، بازارچه هاي مرزي رسمی و احداث جاده هاي مناسب نشان از یک رونق تجاري در این منطقه دارد که زمینه شکل گیري یک منطقه مستعد توسعه خدمات تجاري – اداري- مالی وابسته به مرز را بوجود آورده است.
منطقه سوم:
منطقه سوم بخش جنوبی و میانی استان شامل شهرستان هاي هرسین، کرمانشاه، روانسر، اسلام آباد غرب و گیلان غرب با محوریت فعالیت هاي صنعتی و معدنی می باشد. کرمانشاه مرکز استان کرمانشاه به تنهایی نصف جمعیت استان را در خود جاي داده و بخش بزرگی از فعالیت هاي صنعتی، خدمات صنعتی، خدمات اداري و پشتیبانی و هدایت و مدیریت تخصیص منابع استان در این شهرستان صورت می پذیرد. از نگاه تاریخی شهر کرمانشاه مرکزیت مدیریت منطقه غرب کشور را دارا بوده و از این رو مرکز توجه و جذب مهاجران از درون و بیرون استان نیز بوده است. جاده مواصلاتی تهران به مرز خسروي به صورت سنتی یک مسیر تجاري و رفت و آمد قوي کالا محسوب می گردیده و لذا استقرار امکانات صنعتی و سرمایه گذاري هاي صنعتی در مسیر این راه بین المللی طبیعی است. به همین علت تقریباً همه امکانات صنعتی استان در مسیر این جاده و یا در فاصله بسیار کمی از آن مستقر شده است. وجود جذابیت پذیرش سرمایه و نخبگان در شهر کرمانشاه و سپس امکان دسترسی آسان به این شهر، اکثر صنایع استان در فاصلهاي نزدیک 50 کیلومتر از این شهر مستقر شدهاند. استقرار حدود 300 کارخانه اصلی و در حال فعالیت استان کرمانشاه در این مجموعه نشان از اهمیت تولیدي و صنعتی این منطقه دارد. از سوي دیگر اصلی ترین معادن استان کرمانشاه شامل معادن سنگ هاي ساختمانی و شن و ماسه در این منطقه مستقرند. وجود رودخانه هاي قره سو، رازآور، گاماسیاب، نوژي وران، مرگ و نیز معادن سنگ کوهی و سنگ لاشه باعث شده تا به صورت سنتی این منطقه استعداد معدنی مناسبی از خود نشان دهد. شهرستان گیلانغرب با استعداد مناسب معادن قیر طبیعی مرکزیت این ماده ارزشمند معدنی را در کشورداراست و شهرستان هرسین به عنوان اصلی ترین مرکز معادن سنگ هاي ساختمانی استان شناخته میشود عمده محصولات منطقه مربوط به محصولات شیمیایی، پتروشیمی، سیمان، آهن و فولاد، مواد غذایی کنسرو شده، نوشابه، لاستیک وپلاستیک، لولههاي پلی پروپیلن، منسوجات، کاشی و سرامیک، کشتارگاه هاي صنعتی دام و طیور و... میباشد که بیشتر به رفع نیازهاي اساسی منطقه و البته صادرات به کشور عراق اختصاص یافته اند.
اولویت سرمایه گذاری صنعتی در بخش صنایع کوچک تبدیلی در استان:
1- قطعه بندی و بسته بندی گوشت قرمز و انواع طیور
2- بسته بندی عسل
3- انواع ناگت ، شنیسل ، بال سوخاری، مرغ سوخاری و فرآورده های مشابه از گوشت طیور
4- بسته بندی محصولات شیلاتی
5- بسته بندی و فرآوری تخم مرغ
6- تولید ژلاتین از ضایعات کشتارگاهی
7- درجه بندی و بسته بندی و فرآوری انواع میوه، سبزی ، صیفی و محصولات گلخانه ای
8- بسته بندی انواع گیاهان دارویی
9- فرآوری و بسته بندی انگور
10- فرآوری و بسته بندی قارچ و انجیر
11- انجماد و بسته بندی مواد غذایی به روش IQF
12- تولید مالت
13- فرآورده های نوین گوجه فرنگی (پودر .پوره كنسرو. سس ...)
14- درجه بندی ،بسته بندی و فرآوری حبوبات به ویژه نخود
15- احداث سردخانه کنترل اتمسفریک و زیر صفر C.A
16- فرآوری و بسته بندی انواع علوفه
17- تولید نشاسته و گلوتن از ذرت
18- فرآوری سیب زمینی
19- در خصوص کود زیستی ( بیولوژیک ) استعلام و هماهنگی با دفتر امور صنایع کشاورزی ضروری می باشد.
20- در خصوص کود های آلی ( بجز ورمی کمپوست )بر اساس نیاز استان و با در نظر گرفتن واحدهای در دست احداث و میزان مواد اولیه در استان جزء اولویت ها است.
21-طرح های صنایع تبدیلی در مناطق ویژه اقتصادی با تاکید بر صادرات ( در صورت فعال بودن منطقه ویژه کرمانشاه ،قصر شیرین ، اسلام آبادغرب)
22- طرح های صنایع تبدیلی در شهرستان هایی که بیش از 60% پیشرفت فیزیکی دارند.
23- توسعه و تکمیل زنجیره های تولید صنعت طیور با هماهنگی کارگروه زنجیره مذکور
رتبه بندی توسعه اشتغال در استان کرمانشاه: