فیروزه‌کوبی چیست؟
فیروزه‌کوبی یکی از هنرهای صنایع دستی ایران است. این
هنر با نشاندن قطعه‌های کوچک سنگ فیروزه به حالت موزاییکی بر سطح ظرف‌ها،
زیورآلات و اشیای تزئینی از پایه‌هایی به جنس‌های مسی، برنجی، نقره، ورشویی
یا برنزی ساخته می‌شود. هر چه ظرف فیروزه‌کوبی شده پرکارتر و منظم‌تر باشد
و فاصله کمتری بین قطعات فیروزه باشد، ارزش هنری آن بیشتر است. مرکز این
هنر کشور عزیزمان ایران و شهر اصفهان است.
تاریخچه:
این هنر حدود 60 یا 70 سال پیش در خراسان شمالی به دست نعمت الله لایق معروف به نعمت الله خان انجام شد و به اصفهان آورده شد.
مراحل ساخت فیروزه کوبی عبارتند از:
1- زرگری یا مسگری که توسط اساتید فنی این رشته انجام می شود.
2- فیروزه‌کوبی: خرد کردن و چسباندن سنگهای فیروزه در کنار هم در جای مخصوص خود.
3- پرداخت کاری: پرداخت و پلی استر کاری.
مرحله
اول سطح زیر کار از فلز مورد نظر مانند برنج، مس و نقره توسط زرگر یا مسگر
یا سازنده فلز به کمک دست یا دستگاه پرس ساخته می‌شود و صاف و صیقل خورده
وارد مرحله بعد می‌شود.
مرحله دوم استاد فیروزه کوب خرده فیروزه‌ها که
از نظر اندازه و رنگ باید مشابه باشند از یکدیگر جدا می‌کند. بعد از مشخص
شدن نوع سنگی که قرار است بر سطح کار شود، سطح فلز مورد نظر کمی گرم می‌شود
در این زمان بر روی سطح کمی لاک پودر شده (لاک گردویی) می‌پاشند. ( این
کار بسیار سنتی است و از لاک ها و مواد شیمیایی دیگر نیز استفاده می شود)
در زمانی که لاک حالت مذاب دارد فیروزه را روی آن می‌چسبانند. بعد از آنکه
سطح مورد نظر را با فیروزه پوشاندن و فضاهای خالی میان فیروزه‌ها را با
فیروزه‌های ریزتر پر کردند، آن را به کمک سنگ «آب سان» صاف و صیقلی می‌کنند
تا برجستگی‌های لاک و فیروزه از بین رود و سطحی یک دست به دست آیند. در
این مرحله است که رنگ واقعی فیروزه نمایان می‌شود.
مرحله سوم پرداخت گری
است. در این مرحله بر روی سطوح فیروزه کوبی شده را پولیش می‌کشند و بعد
روی آن را پلی استر می‌کشند که دلیل آن حفاظت از سطح کار و همچنین زیبایی
حداکثری اثر است.
کاربرد فیروزه‌کوبی:
هنر فیروزه‌کوبی مانند بسیاری
از هنرها جنبه تزیینی و تجملی و زیورآلات دارد. اما از آن جا که این هنر را
بر ظروفی نظیر شیرینی خوری، قندان، گلدان ،گلاب پاش، سنگاب ، آینه و
شمعدان و… ( بیش از 50 نوع ظروف متفاوت در ایران تولید می شود.) پیاده
می‌کنند جنبه کاربردی نیز پیدا می‌کنند. در قدیم فیروزه‌کوبی قبل از آنکه
بر ظروف انجام شود بر روی زیورآلات پیاده می‌شد. هنری که امروزه نیز
طرفداران زیادی دارد.
اما امروزه از فیروزه‌کوبی به جز بر روی ظروف و
زیورآلات برای ساخت تابلوهای نفیس نیز استفاده می‌شود. بدین گونه که
خوشنویسی بر روی سطح اگر پارچه‌ای باشد نوشته شده و سپس فیروزه‌ها بر روی
آن چسبانده می‌شوند و اگر سطح مورد نظر چوبی باشد بعد از لیزر طرح مورد نظر
بر روی چوبی تکه‌های فیروزه داخل آنها کار می‌شود.
یادگیری:
علاقه‌مندان
به این هنر می توانند با مراجعه به واحد هایی که دوره آموزشی مربوطه را
برگزار می کنند، این هنر ناب و زیبا را یاد گرفته و مدرک فنی حرفه ای
دریافت کنن. با کمی صبر و تمرین و ممارست کالاهای خود را تولید و با
بازاریابی حرفه ای به فروش برسانند.
ارزش افزوده این هنر:
سود و ارزش
افزوده این هنر با کسر هزینه های انجام شده برای تولید، قابل توجه است. به
عنوان مثال یک گلدان 18 سانت بعد از انجام مراحل فوق و رسیدن به محصول
نهایی، بین 100 تا 150 درصد سوددهی دارد. البته این هنر در کشورهای اروپایی
خواهان بسیاری دارد و در صورت صادرات این هنر زیبا و گرانبها تا 500 درصد
سوددهی خواهد داشت.
