محیط اطراف ما را اشکال و طرح های متفاوت در بر گرفته اند که هرکدام از آنها به طریقی مفهومی را دربر می گیرند و یا بیان کننده موضوعی خاص می باشند. شکل، مفهومی است گسترده و بسیار فراگیر که هر مورد قابل تصوری را دربر می گیرد اعم از شکل ظاهری اجسام تا کلمات، ارقام، حروف و نشانه های مختلف که هرکدام به طریقی ذهن ما را متوجه مفهوم خاصی می کنند.

با بررسی طرح ها و نقوش پیدا شده در غارهای متعلق به ماقبل تاریخ پی به ذوق و فطرت هنرمندانه انسان های اولیه می بریم که اکثرا با تقلید از طبیعت و محیط اطراف و با کمک از فطرت ناخوداگاه خود نقوش بدیع و انتزاعی آفریده اند. این طرحها بیشتر جنبه آیینی داشته و ارضاء کننده فطرت پرستشگر انسان میباشد که در نقاشی های خود با یاری گرفتن از نیرویی غیبی سعی در غلبه بر طبیعت و دشمنان خود دارد، کشیدن تصاویری که در انها حیواناتی را نشان میدهد که به وسیله انسانها شکار میشوند نشان از آن دارد که خود را برتر و قویتر از دیگر مخلوقات نشان دهد. در طرح هایی که انسانهای اولیه از خود بجای گذاشته اند نشانی از جنبه تزیینی و زیباشناسانه نمی بینیم و اما بعدها در مسیر هدف هنرمند قرار گرفت. انسان در وحله اول جنبه کاربردی قضیه را مد نظر قرار داد و طراحی را وسیله ای برای بیان افکار، اندیشه ها، آداب و مذاهب خود بکار برد، طراحی وسیله ای شد برای ارتباط بین انسانها که در مسیر تکاملی خود، منجر به اختراع خط شد.

طراحی زبانی است زنده که عواطف و روحیات درونی هنرمند را عیان می کند و به او این امکان را میدهد که به راحتی با دیگر انسان ها ارتباط برقرار نماید. انسان طرح هایش را بر در و دیوار غارها و بعد بر روی بیشتر دست ساخته های خود اعم از سفال، ابزار و وسایل زندگی و نیز بر روی فرشها و زیراندازهایش حک کرد و به این طریق در دنیایی از طرح و نقش فرو رفت، دنیایی پر از طرح ها و رنگ های متفاوت.

قالی، قالیچه، گلیم و جاجیم های رنگارنگی که زینت بخش اغلب خانه ها است، حاصل طرح و نقشهاست. دنیای طراحی فرش، گلیم به یک منطقه و یک کشور و یک فرهنگ خلاصه نمی شود، بلکه جهانی است از فرهنگ ها و سنت های مختلف که هر کدام به طریقی در صحنه پهناور فرش به منصه ظهور می رسند. نقوش و طرح های قالی نه تنها زینت بخش خانه ها و تالارهاست بلکه روایت کننده داستان ها و افسانه های ملی و دربردارنده هنر، فرهنگ، سنت و آداب و رسوم یک منطقه است.

امروزه ما به علت محدود شدن امکانات و نیز فقدان زمان لازم، به دست آوردن بیشترین بهره از کمترین سرمایه در کوتاهترین زمان، مهمترین هدف هر جامعه و سیستمی میباشد و این به اثبات رسیده است که این حاصل نمی گردد مگر با تحقیق و پژوهشهای پایه ای و اصولی در هر بخش. در جامعه رو به رشد ما سرمایه ای که به وفور یافت میشود و از آن استفاده و بهره آن طور باید و شاید مفیدی حاصل نمی گردد، صنعت قالیبافی، گلیم و جاجیم است.

این هنر به علت بعضی افراط و تفریطها دچار معضل و حتی مرگ ناگهانی شده است. گروهی آن را در چارچوب سنتی قدیم اسیر نموده اند و شکستن این چارچوب را خیانت به اصالت ایرانی میدانند و گروهی نیز با تقلیدهای کور کورانه و عجولانه سعی در منطبق نمودن فرش، گلیم و جاجیم ایران با بازارهای جهانی دارند. به هر حال بهترین راه برای حل مشکل فرش، گلیم و جاجیم ایران، یافتن نقاط ضعف و یافتن راه حل برای تقویت آن می باشد و این خود محتاج تحقیقات گسترده و تخصصی است. کسب و کار خانگی طراحی فرش، گلیم و جاجیم فرصتی میدهد تا به طراحی فرش، گلیم و جاجیم ایران نگاهی نو داشته باشیم.